Bilançonun Biçimsel Yapısı

Bilançonun biçimsel yapısı, bilançonun hangi şekil unsurlar göz önünde bulundurularak dizayn edileceğine ilişkin öğeleri ifade eder.

Bilanço iki bölümden oluşur. Pasif, işletme öz sermayesi ve yabancı kaynakları bünyesinde taşır. Aktif ise, pasifte yer alan kaynaklar ile sağlanmış ve işletme bünyesinde mevcut bulunun iktisadi değerlerden oluşur.

1- Bilanço Aktifi Biçimsel Yapısı

İşletme varlıkları bilanço aktifinde dönen ve duran varlık olarak adlandırılan iki grupta toplanır. Aktif hesaplar bu gruplar itibariyle likidite sırasına göre bilançoda yer alır.

En likit kıymet aktif tablosunun ve dönen varlık grubun en üstünde yer alır. İşletme varlıkları daha az likide doğru sıralanmaya devam olunur. En az likit kıymet bilanço aktifinin ve duran varlık tablosunun en alt sırasında yer alır. Maliye idaresince yayımlanan MSUGT ve standart bilanço tipinde bu biçimsel yapı tercih edilmiştir.

2- Bilanço Pasifi Biçimsel Yapısı

Bilanço pasifinde üç ana grup bulunur. Bunlar; kısa vadeli yabancı kaynaklar, uzun vadeli yabancı kaynaklar ve öz kaynaklardır. Öz kaynaklar; işletme sahip veya sahiplerince tahsis olunan sermaye, geçmiş yıl ve cari dönem karı, sermaye ve kar yedeklerinden oluşur. Öz kaynaklar dışında kalan, kaynaklar ise, yabancı kaynaklar olarak adlandırılır ve uzun ve kısa vadeli olmak üzere iki ana bölüme ayrılır.

İşletme kaynakları da aktiflerde olduğu gibi likidite esasına göre sıralanır. Bilanço tarihinden itibaren 1 yıl içinde ödenmek zorunda olan borçlar kısa vadeli, 1

yıldan daha uzun vadede ödenmek zorunda olanlar uzun vadeli olarak ana gruplara ayrılır. En kısa sürede ödenmesi zorunlu olan kaynak ise kısa vadeli yabancı kaynakların en başına, en uzun sürede ödemesi zorunlu olan kaynak da uzun vadeli yabancı kaynakların en sonuna kaydedilir.

BİLANÇO TİPLERİ VE TEK HESAP PLANI UYGULAMASI

Hesap Tipi Bilanço

Hesap tipi bilançolarda önceki dönem mali tablo bilgilerine yer verilir.

MSUGT ile belirlendiği üzere ülkemize mali tabloların düzenlenmesi belli standarda bağlanmıştır. Standart bilanço hesap tipi bilançosudur. Tebliğ uyarınca iki tür bilanço belirlenmiştir. Bunlar özet bilanço ve ayrıntılı bilançodur.

Gerek özet bilançoların gerek ayrıntılı bilançoların hazırlanmasında işletme tarafından kullanılmayan (herhangi bir işlem yapılmayan) bilanço hesapları ve hesap gruplarına bilançolarda yer vermeye gerek yoktur. Bilançonun kullanılan hesaplar bazında düzenlenmesi yeterlidir.

1- Özet Bilanço

İşletme özet bilançoları, defteri kebir hesabı bazında ayrıntı içermez. Özet bilançolar mali tablo oluşturma araçları olarak da kullanılan THP hesap grupları itibariyle çıkartılır.

Özet bilanço, genellikle ara dönemler itibariyle çıkartılır ve işletme yönetici ve diğer bilanço kullanıcılarına işletme faaliyetleri ve işletme mali yapısı ile ilgili genel bilgiler verir. Özet bilançonun hazırlanması, diğerine göre daha kolaydır.

Özet bilanço üzerinden de temel mali analizleri yapmak olanaklıdır. Ancak, özet bilanço ayrıntılı analiz. Ve yorum yapmaya imkan tanımaz. Bu tür analiz ve yorumlar yapılması için işletme ayrıntılı bilançosunun görülmesi şarttır.

Özet tipi bilançoda hesap gruplarının ayrıntılı (bilanço hesapları) görülmez. Ancak hesap grupları itibariyle aktif ve pasif düzenleyici hesap bakiyeleri belirtilir.

2- Ayrıntılı Bilanço

Bilanço düzenleme ilkeleri ve biçimsel yapıya ilişkin ilkelere uyulmak kaydıyla işletme ayrıntılı bilançosu hesap sınıfları, hesap grupları ve bilanço hesapları bazında tüm ayrıntıyı içerecek şekilde hazırlanır.

İşletme ayrıntılı bilançosunda, dönem sonu bilanço günü itibariyle bakiye veren bütün hesaplar yer alacaktır. Bilanço günü itibariyle herhangi bir bakiye vermeyen hesaba bilançoda yer verilmesine gerek yoktur. Bilançoda yer alacak defter-i kebir hesabının MSUGT ile belirlenmesi şart değildir. İşletme tarafından belirlenen defter-i kebir hesapları da bilançoda gösterilir. Bu hususlara iki dönem (önceki dönem ve cari dönem) itibariyle uyulacağı unutulmamalıdır. Yani önceki dönemde bakiye veren bir hesap, cari dönemde bakiye vermemiş de olsa bilançoda yer alacaktır.

Bilançoda yer alan aktif veya pasif düzenleyici hesaplar negatif tutarlar içerir. Bu tutarların diğerlerinden ayırt edilmesi için parantez içinde (xxx) yazılması gerekmektedir. Parantez içine yazılmış tutarlar negatif tutarlar içermekte olup ayrıca bir işaret konulması icap etmez.

Bilanço düzenlenmesinde en alt kalemlerin ( bilanço hesapları) tutarlar en sol sütunda, hesap gruplarına ilişkin kalemlerin tutarları bunun bir sağ sütununda, hesap sınıflarına ilişkin kalemlerin tutarı da bunun bir sağ sütununda gösterilir. Hesap sınıfına ilişkin tutarlar (toplamlar) ayrıntılı bilançoda ayrıca belirtildiğinden, bunlar için bir sütun ayrılmaması da mümkündür. Bilançoda yer alacak tutarlar kısaltılarak yazılabilir. Ancak kısaltmalarda bin ve binin katları (milyon, milyar…) kullanılır.

Bilanço genellikle tek tablo (aktif ve pasif birlikte içerecek şekilde) halinde düzenlenir. Bilanço düzenlenmesinde okuma ve izleme kolaylığı sağlamak amacıyla renk ayrımı yapılabilir.

BİLANÇO DİPNOTLARI

Bilançonun kullanıcısına bilgi sunumunu tam olarak yerine getirebilmesi bilanço kalemlerinde sunulan bilgilerle her zaman sağlanamayabilir. Bilanço dipnotları bilançonun anılan asli fonksiyonunu yerine getirmesinde yardımcı fonksiyon üstlenir.

Bilanço dipnotları;

– Bilanço düzenleme tekniği içinde, bilanço kalemleri ile sunulamayan bilgilerin sunulması,

– Bilanço kalemlerine ilişkin ek bilgiler verilmesi,

– Bilanço kalemlerini açıklayıcı detay bilgiler verilmesi,

– İşletme faaliyetleri ile ilgili belirsizlik taşıyan hususlarda bilgi verilmesi,

– İşletme yapısı, ortakları ve yönetimle ilgili genel bilgiler verilmesi amacını taşır.

Bilanço dipnotları MSUGT ile belirlendiği üzere bilançoya eklenmesi zorunludur. Dipnotlar bilançonun ayrılmaz bir parçasıdır. Bu nedenle bilanço işletme ile ilgili doğru, objektif ve tam bilgiler içermeli, yanlış ve yanıltıcı bilgiler içermemelidir. Ne bilanço ne de dipnot tek başına fazla bir anlam ifade etmez.

Bilanço dipnotlarında belirtilmesi gereken hususlarda işletmenin açıklayacağı herhangi bir bilgi yoksa bu dipnotun bilançoda belirtilmesine gerek bulunmamaktadır. Yani işletme MSUGT ile belirlenen dipnot konularından, herhangi bir bilgi açıklanacak olanları bilançoya eklemekle yükümlüdür.

MSUGT ile belirlenen asgari dipnot bilgileri şunlardır.

1- Kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiş bulunan ortaklarda kayıtlı sermaye tavanı

2- Yönetim Kurulu Başkan ve üyeleri ile genel müdür, genel koordinatör, genel müdür yardımcıları ve genel sekreter gibi üst yöneticilere:

a) Cari dönemde verilen her çeşit avans ve borcun toplam tutarı

b) Cari dönem sonundaki avans veya borcun bakiyesi

3- Aktif değerlerin toplam sigorta tutarı

4- Alacaklar için alınmış ipotek ve diğer teminatların toplam tutarı

5- Yabancı kaynaklar için verilmiş ipotek ve teminatların toplam tutarı

6- Pasifte yer almayan taahhütlerin toplam tutarı

7- Kasa ve bankalardaki döviz mevcutları:

8- Yurt dışından alacaklar(avanslar dahil) :

9- Yurt dışına borçlar (avanslar dahil) :

10- Tedavüldeki tahvil ve finansman bonolarından banka garantili olanların tutarı

11- Cari ve gelecek dönemlerde yararlanılacak yatırım indiriminin toplam tutarı

12- Tedavüldeki tahvillerden hisse senedine dönüştürülebilir niteliklerin tutarı

13- Sermayeyi temsil eden hisse senetlerinin dökümü:

14- Cari dönemde ihraç edilmiş hisse senedi tutarı

15- İşletme sahibinin veya sermayesinin %10 veya daha fazlasına sahip ortaklarının:

16- Sermayesinin % 10 ve daha fazlasına sahip olunan iştirakler ile müessese ve bağlı ortaklıkların:

17- Stok değerleme yöntemi:

18- Cari dönemdeki maddi duran varlık hareketleri:

19- Ana kuruluş, bağlı ortaklık ve iştiraklerin ticari alacak ve ticari borçlar içindeki payları;

20- Cari dönemdeki ortalama toplam personel sayısı ……………Adet

21- Bilanço tarihinden sonra ortaya çıkan ve açıklamayı gerektiren hususlara ilişkin bilgi;

22- Belli bir öneme sahip olan, ancak tutarları tahmin edilemeyen şarta bağlı zararlar ile her türlü şarta bağlı kazançlara ilişkin bilgi, (işletmeyi borç altına sokacak ve dönem sonucunu etkileyebilecek hukuki ihtilafların mahiyetleri bu bölümde açıklanır) .

23- İşletmenin gayri safi kar oranları üzerinde önemli ölçüde etkide bulunan muhasebe tahminlerinde değişikliklere ilişkin bilgi ve bunların parasal etkileri.

24- Bankalardaki mevduatın bloke olanına ilişkin tutarlar

25- Menkul kıymet ve bağlı menkul kıymetler grubu içinde yer alıp işletmenin ortakları, iştirakleri ve bağlı ortaklıklar tarafından çıkarılmış bulunan menkul kıymet tutarları ve bunları çıkaran ortaklıklar;

26- İştirakler ve bağlı ortaklıklarda içsel kaynaklardan yapılan sermaye artırımı nedeniyle elde edilen bedelsiz hisse senedi tutarları

27- Kısa ve uzun vadeli kredilerle ilgili olarak; alınan kredilerin ve çıkarılmış menkul kıymetlerin (katılma intifa senedi dahil) kredi ve menkul kıymet türleri itibariyle tahakkuk etmemiş gelecek döneme ilişkin faiz borçları tutarları

28- Ortaklar, iştirakler ve bağlı ortaklıklar lehine verilen garanti, taahhüt, kefalet, aval, ciro gibi yükümlülüklerin tutarı

29- Mali tabloları önemli ölçüde etkileyen ya da mali tabloların açık, yorumlanabilir ve anlaşılabilir olması açısından açıklanması gerekli olan diğer hususlar;

30- Bilançonun onaylanarak kesinleştiği tarih: ../../….