Konsinye usulü satış
Konsinyenin anlamı bir malın mülkiyet devrinin yapılmadan alıcı adayına veya kesin satışının bilahare yapılmak üzere komisyonculara veya aracılara verilmesi veya gönderilmesidir.
Malı gönderen tüccar veya işletmeye konsinyatör, malı satmak koşuluyla teslim alan tüccar veya işletmeye de konsinyi denilmektedir.
Uygulamada bu satış şekli 3 değişik biçimde karşımıza çıkmaktadır.
1- Komisyonculara konsinye mal gönderilmesi;
Komisyoncu vasıtasıyla yapılan bu işlemlerin hukuki mahiyeti Borçlar Kanununda düzenlenmiştir. Ayrıca KDV Kanunun 10 uncu maddesinde de bu yönde hükümler mevcuttur. Bu tür satışların öncelikle Borçlar Kanunundaki hükümlere uygun şekilde düzenlenecek bir konsinye satış sözleşmesi ile yapılması gerekmektedir, Aksi halde konsinye satıştan değil kesin satıştan bahsetmek gerekir.
Konsinye satış sözleşmesi gereği komisyoncuya ya da konsinyi ye ye mal sevk edilmesi halinde gönderilecek mala sevk irsaliyesi düzenlenmesi VUK göre yasal bir zorunluluktur. Burada irsaliye düzenlenirken dikkat edilmesi gereken hususlar;
- Konsinye satışı kesin satıştan ayırmak için sevk irsaliyesinin uygun bir yerine okunaklı vaziyette, konsinye satış sözleşmesinin tarihi ve varsa numarası ile irsaliyenin konsinye satışta ait olduğuna dair şerh düşülmesi,
- Bu şekilde tanzim edilmiş olan irsaliye ye ait faturanın da İrsaliye tarihinden itibaren 10 gün içinde değil, Malın komisyoncu tarafından kesin satışına ait bildirinin konsinyatöre (Kendine) yapıldığı tarihten itibaren 10 gün içinde komisyoncu adına değil kesin alıcı adına düzenlenmesi,
- Ayrıca kesin alıcı adına fatura düzenlenirken de konsinye irsaliyesinin tarih ve sayısı ile komisyoncu tarafından yapılan kesin satış tarihin faturanın uygun bir yerine okunaklı vaziyette şerh verilmesi,
İleride doğabilecek karışıklıklardan ve yasal zorunluluklardan kurtulmak için yeterli olacaktır.
Öte yandan komisyoncun da emanet olarak aldığı malı satması karşılığında malın sahibinden alacağı komisyon için de konsinyatöre komisyon faturası düzenlemesi gerektiği unutulmamalıdır.
2- Konsinyasyon suretiyle satılmak üzere malın konsinyi ye gönderilmesi;
Bu sistemde konsinye mal gönderme işlemi satış sözleşmesine dayanmamaktadır. Bu bakımdan konsinye maldan satılmayanlar konsinyatörün stoklarında görünür. Bu sistemde Satışa aracılık eden kişi (konsinyi) konsiyatörden satışa aracılık ettiği için komisyon talep etmemekte satışını yaptığı mala kendi karını koyarak satmaktadır.
Konsinyasyon suretiyle gönderilen konsinye malın kesin alıcısının satın alması ile mal sahibinin konsinyi ye ye mal satışı aynı anda gerçekleşmektedir. Yani bu gibi durumlarda konsinye satış işlemi, satılacak malın konsinyi ye ye gönderilmesi ve konsinyi tarafından malın fiili satışının yapılması iki aşamada gerçekleşmektedir. Böyle durumlarda;
- Mal konsinyi ye ye gönderilirken sevk irsaliyesi düzenlenmesi ve irsaliyesinin uygun bir yerine malın konsinye satılmak üzere gönderildiği şerhi düşülmesi,
- Konsinye gönderilen malın konsinyi tarafından kesin alıcıya fiili olarak satılması halinde, Konsinyi nin alıcı adına fatura kesmesi yasal bir zorunluluk olduğundan bu faturaya satışı yapılan malın konsinye mal olduğu şerhini düşmesi gerektiğini unutulmamalıdır. Ayrıca malın kesin satışının ve kendi satış faturasının tarih ve numarasını konsinyatöre (mal sahibine) anında bildirilmesi gerekmektedir.
- Bu bildirimi alan konsiyatör de konsinyi adına kesin satış faturası düzenleyecek ve satış faturasına konsinye irsaliseninin tarih ve numarası ile konsinyi nin kesin satış faturasının tarih ve numarasını da şerh düşmesi
İleride doğabilecek karışıklıklardan ve yasal zorunluluklardan kurtulmak için yeterli olacaktır.
3- Mal gönderilmeden konsinye fatura tanzim edilmesi
Bu sistem satıcıdan mal alma talebinde bulunan ve satın alacağı malın özellikleri ve fiyatı konusunda bilgi sahibi olmak isteyen alıcıların başvurduğu bir usuldür. Burada Alıcılar almak istedikleri mallara ait konsinye satış faturası istemektedirler.
Burada mal gönderilmesi söz konusu olmadığından düzenlenecek konsinye faturanın VUK hükümlerini içeren bir fatura olma zorunluluğu bulunmamaktadır. Dolayısıyla bir A-4 kağıdına firma unvanı ile talep edilen mala ve fiyatına ait bilgi ve özelliklerin yazılarak alıcı adayına ulaştırılması şeklinde bir uygulama söz konusu olacağından bu gibi durumlarda bir tereddüde mahal yoktur. Zira burada bir mal hareketi söz konusu değildir sadece bilgi transferi söz konusudur.
Konsinye mal için yılsonunda yapılacak işlem
Konsinye mallar, mal alan işletmelerde emanet olarak bulunan mallardır. Malın asıl sahibi satıcıdır. Konsinye malın iki tarafı var. Biri malın sahibi, diğeri malı emanet olarak işletmesinde bulunduran işletmedir.
Bir satış yöntemi olarak konsinyasyon usulünü uygulayan mal sahibi işletmeler (Konsinyatör), envanter işlemini defter kayıtlarına göre yapacaklar ve konsinye olarak gönderdikleri mallarını diğer ticari mallar gibi, maliyet bedeli ile değerleyeceklerdir.
İşletmelerinde konsinye mal bulunan işletmeler (Konsinyi) ise, malın sahibi olmadıklarından herhangi bir envanter ve değerleme işlemi yapmayacaklar. Emanet malları nazım hesaplarında izleyeceklerdir.
Konsinye işlemlerin muhasebe kaydı
A.Satıcının Yapacağı Kayıtlar
1. Malların (konsinyatöre) sevkine ilişkin muhasebe kaydı;
________________ / _______________
153 DİĞER STOKLAR XX
Konsinye Olarak Gönderilen Mallar
153 TİCARİ MALLAR HS. XX
Stoktaki Mallar
________________ / _______________
2. Malların satışına ilişkin muhasebe kaydı;
________________ / _______________
120 ALICILAR HESABI XX
600 YURTİÇİ SATIŞLAR HESABI XX
391 HESAPLANAN KDV HESABI XX
________________ / _______________
3. Satışı yapılan malların maliyet hesabına devrine ilişkin muhasebe kaydı:
______________ / _______________
621 SATILAN TİC. MAL.MALİYETİ XX
153 MAMULLLER HESABI XX
Konsinye Olarak Gönderilen Mallar
________________ / _______________
Satıştan sonra satıcı tarafından düzenlenen faturada, konsinye gönderilen mallara düzenlenmiş sevk irsaliyesinin tarihi, numarası ile mallın konsinye firmasınca satıldığı tarihin belirtilmesi gerekir.
4.Tahakkuk eden (konsinyatörün) komisyon bedelinin muhasebe kaydı;
________________ / _______________
760 PAZAR. SATIŞ DAĞ.GİD. HS. XX
191 İNDİRİLECEK KDV HS. XX
320 SATICILAR HESABI XX
________________ / _______________
5. Komisyon bedelinin banka aracılığı ile (konsinyatöre) ödenmesine ilişkin muhasebe kaydı;
________________ / _______________
102 BANKALAR HESABI XX
120 ALICILAR HESABI XX
________________ / _______________
B. Konsinyatörün Yapacağı Kayıtlar
1. Mallar (konsinye olarak) teslim alındığında yapılacak muhasebe kaydı;
________________ / _______________
932 EMANET ALINAN STOKLAR XX
Konsinye Olarak Alınan Mallar
933 EMANET STOK VERENLER XX
Konsinye Mal Verenler
________________ / _______________
2. Satış sonrası Nazım Hesapların satılan mallarla ilgili kısmının kapatılmasına ilişkin muhasebe kaydı;
________________ / _______________
933 EMANET STOK VERENLER XX
Konsinye Mal Verenler
932 EMANET ALINAN STOKLAR XX
Konsinye Olarak Alınan Mallar
________________ / _______________
3.Satış sonrası komisyon gelirinin muhasebe kaydı;
________________ / _______________
120 ALICILAR HESABI XX
600 YURTİÇİ SATIŞLAR HESABI XX
391 HESAPLANAN KDV HESABI XX
________________ / _______________
4.Komisyon bedelinin banka yolu ile tahsiline ilişkin muhasebe kaydı
________________ / _______________
102 BANKALAR HESABI XX
120 ALICILAR HESABI XX
________________ / _______________