Sirkü 1857 – Zirai kazancın vergilendirilmesi
Zirai kazanç: Zirai faaliyetten doğan kazanç zirai kazançtır.
Mal ve hakların, zirai işletmeye dahil bulunması halinde, söz konusu mal ve hakların kiraya verilmesi sonucu elde edilen gelirler, zirai kazanç olarak vergilendirilecektir.
Zirai faaliyet:
Arazide, deniz, göl ve nehirlerde, ekim, dikim, bakım, üretme, yetiştirme ve ıslah yollarıyla veyahut doğrudan doğruya tabiattan istifade etmek suretiyle nebat, orman, hayvan, balık ve bunların mahsullerinin üretimini, avlanmasını, avcıları ve yetiştiricileri tarafından muhafazasını, taşınmasını, satılmasını veya bu mahsullerden çeşitli şekillerde faydalanılmasını ifade eder.
Bazı nebat ve hayvan çeşitlerinde üretimin doğrudan doğruya arazi üzerinde yapılmaması zirai faaliyetin niteliğini değiştirmez.
Aşım yaptırmak maksadıyla erkek damızlık beslenmesi, çiftçiye ait her türlü ziraat makina ve aletlerinin başka çiftçilerin zirai üretim işlerinde çalıştırılması da zirai faaliyetlerden sayılır
Zirai işletme: Zirai faaliyetlerin, içinde yapıldığı işletmelere zirai işletme denir. Bir çiftçiye veya ortaklığa ait olup aynı köy sınırları içinde veya birbirine bitişik arazi üzerinde bulunan veya üretim şartlarına göre birbirine bağlılık ve beraberlik arz eden işletmeler tek işletme sayılır.
Çiftçi: Zirai işletmeleri işleten gerçek kişilere (adi şirketler dahil), vergiye tabi olsun veya olmasınlar çiftçi denir.
Gelir vergisinden muaf çiftçi: Ziraat işlerinde kullandıkları hayvan, hayvan arabası, motor, traktör gibi vasıtalar veya sandallarla nakliyeciliği mutat hale getirmeksizin ara sıra ücret karşılığında eşya ve insan taşıyan çiftçiler, bahse konu hizmetlerine münhasır olmak kaydıyla gelir vergisinden muaftır.
Mahsul: Zirai faaliyetler neticesinde üretilen maddelere mahsul denir.
Müstahsil Makbuzu: 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 235 inci maddesine göre, birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile kazancı basit usulde tespit edilenler ve defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilerin, gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçilerden satın aldıkları malların bedelini ödedikleri sırada tanzim etmeye ve bir nüshasını satıcı çiftçiye vermeye mecbur oldukları belgeye müstahsil makbuzu denir. (Müstahsil makbuzunun, elektronik ortamda düzenlenme zorunluluğuna ilişkin düzenlemeler/ açıklamalar 509 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde yer almaktadır.)
Zirai kazancın vergilendirme esasları
Zirai kazançlarda genel vergilendirme şekli tevkifat usulü olup gerçek usulde vergilendirilmeyen çiftçilerin defter tutmasına gerek yoktur. Gerçek usulde vergilendirilen çiftçilerin, kural olarak işletme hesabı esasına göre ‘çiftçi işletme defteri’ tutması gerekmekle beraber, isteğe bağlı olarak bilanço esasına göre de defter tutulabilir.
1. Tevkifat Yoluyla Vergilendirme
Çiftçilerden satın alınan zirai mahsuller ve hizmetler için Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında sayılan tevkifat sorumlularınca nakden veya hesaben bir ödeme yapılması halinde, yapılan ödemelerden (avans olarak ödenenler dahil) gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekmektedir.
Tevkif edilen gelir vergileri; gerçek usulde gelir vergisine tabi olan çiftçilerce verilecek yıllık gelir vergisi beyannamesi üzerinden hesaplanan gelir vergisinden (ilgili zirai kazancın beyannameye dahil edilmesi kaydıyla) mahsup edilebilecektir.
Vergi kesintisi yoluyla vergilendirme, gerçek usule tabi olmayan çiftçiler açısından aynı zamanda nihai bir vergileme niteliğindedir.
Çiftçiler bu kazançları için beyanname vermezler.
Gelir vergisi kesintisi oranları farklı zirai ürün ve hizmetler için farklı tespit edilmiştir. Tevkifat oranları (2009/14592 sayılı B.K.K uyarınca);
• Hayvanlar ve bunların mahsulleri ile kara ve su avcılığı mahsulleri için yapılan ödemelerden %2 (ticaret borsalarında tescil ettirilerek satın alınanlarda %1),
• Diğer zirai mahsuller için yapılan ödemelerden %4 (ticaret borsalarında tescil ettirilerek satın alınanlarda %2),
• Zirai faaliyet kapsamında ifa edilen hizmetlerden %4,
• Orman İdaresine veya Orman İdaresine karşı taahhütte bulunan kurumlara yapılan, ormanların ağaçlandırılması, bakımı, kesimi, orman ürünlerinin toplanması, taşınması ve benzeri hizmetlerden %2,
olarak tespit edilmiştir.
2. Gerçek Usulde Vergilendirme
Çiftçilerden;
• Gelir Vergisi Kanununun 54 üncü maddesinde yazılı işletme büyüklüğü ölçülerini aşanların,
• Bir biçerdövere veya bu mahiyetteki bir motorlu araca sahip olanların,
• On yaşına kadar ikiden fazla traktöre sahip olanların,
• Ziraat gruplarının birkaç tanesi içine giren zirai faaliyetlerin bir arada yapılması halinde, en fazla iki gruba ait işletme büyüklükleri bu gruplar için tespit olunan hadlerin yarısını aşanların,
• Gerek şahsi işletmesi gerekse dahil bulunduğu ortaklıklar müstakilen işletme büyüklüğü ölçüsünün altında kaldığı halde, kendisine ait işletmenin ve ortaklıklardaki payların toplamı bu ölçüyü aşanların,
• Kendi isteğiyle gerçek usulde vergilendirilmek isteyenlerin,
Kazançları gerçek usulde tespit olunarak vergilendirilir
Aile reisi ile birlikte yaşayan eş ve velayet altındaki çocuklara ait işletmeler ile ortaklık halindeki işletmelerde işletme büyüklüğü toplu olarak dikkate alınır.
Ortaklıklarda, ortaklığın birden fazla işletmeyle ilgili olması veya işletmelerin ayrı ayrı mahallerde bulunması durumu değiştirmez. Payları toplamı ölçüleri aşmayan diğer ortaklar tevkifat yoluyla vergilendirilirler. Yarıcılık ortaklık sayılır.
2.1. Arazi Üzerinde Yapılan Zirai Faaliyetlerde İşletme Büyüklüğü Ölçüleri
1 inci grup Hububat ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı taban arazide 900, kıraç arazide 1.700 dönüm
2 nci grup Bakliyat, afyon, susam, keten, kendir ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 1.000 dönüm
3 üncü grup Ayçiçeği ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 950 dönüm
4 üncü grup Pamuk ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 400 dönüm
5 inci grup Çeltik ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 300 dönüm
6 ncı grup Pancar ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 300 dönüm
7 nci grup Patates, soğan, sarımsak ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 200 dönüm
8 inci grup Çay ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 150 dönüm (Mahsul verebilecek hale gelmeyenler hariç)
9 uncu grup Tütün ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 200 dönüm
10 uncu grup Sebze ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 200 dönüm
11 inci grup Sera ve çiçekçilik ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 8 dönüm
12 nci grup Kavun ve karpuz ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 300 dönüm
13 üncü grup Meyve verebilecek hale gelmiş fındık ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 250 dönüm
14 üncü grup Meyve verebilecek hale gelmiş bağ ve incir ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 250 dönüm
15 inci grup Meyve verebilecek hale gelmiş antep fıstığında 2.500 ağaç
16 ncı grup Meyve verebilecek hale gelmiş zeytinliklerde 4.500 ağaç
17 nci grup Meyve verebilecek hale gelmiş narenciyede 1.500 ağaç
18 inci grup Meyve verebilecek hale gelmiş elmada 2.000 ağaç
19 uncu grup Muz ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 30 dönüm
20 nci grup Meyve verebilecek hale gelmiş kayısıda 2.000 ağaç
21 inci grup Meyve verebilecek hale gelmiş armut, kiraz, vişne, şeftalide 2.000 ağaç
22 nci grup Diğer meyve ve ürün ziraatinde ekili arazinin yüzölçümü toplamı 100 dönüm, yer fıstığı 350 dönüm (Meyve ve ürün
verebilecek hale gelmeyenler ile palamut hariç)
23 üncü grup Büyükbaş hayvan sayısı 150 adet (İş hayvanları ile iki yaşından küçük, büyükbaş hayvanlar hariç)
24 üncü grup Küçükbaş hayvan sayısı 750 adet (Bir yaşından küçük, küçükbaş hayvanlar ile kümes hayvanları hariç)
2.2. Arazi Üzerinde Yapılmayan Zirai Faaliyetler ile Kara ve Su Avcılığında İşletme Büyüklüğü Ölçüleri
1 inci grup Deniz ve iç su balıkları yetiştiriciliği; -Denizlerdeki sınırları belirlenebilen üretim alanlarında yapılan balık yetiştiriciliğinde (ağ kafes vb.) 750 m² -İç su balıkları yetiştiriciliğinde sınırları belirlenebilen havuz (beton, toprak vb.), göl, gölet ve baraj gölleri gibi üretim alanlarında 900 m²
2 inci grup Denizlerde yapılan balık avcılığında toplam tekne boyu 20 metre
3 üncü grup Arıcılık ziraatinde kovan sayısı 500 adet
4 üncü grup İpek böcekçiliği ziraatinde kutu sayısı 500 adet
3. Zirai kazancın tespiti
Zirai işletme hesabı esasına göre zirai kazanç, hesap dönemi içinde para ile tahsil edilen veya alacak olarak tahakkuk eden hasılat ile ödenen veya borçlanılan giderler arasındaki olumlu farktır.
Zirai kazancın işletme hesabı esasına göre tespitinde; hesap dönemi başındaki zirai mahsullerin değeri giderlere, hesap dönemi sonundaki mahsullerin değeri ise hasılata eklenmelidir.
Çiftçiler, işletme hesabı esasında kazançlarını tespit etmek istemeleri durumunda, Vergi Usul Kanununun 213 üncü maddesine göre “Çiftçi İşletme Defteri” tutmak zorundadır. Bu durumda işletme defterinin sol tarafına giderler, sağ tarafına ise hasılat yazılır.
Zirai işletme hesabı esasına göre defter tutan mükelleflerin 1/1/2019 tarihinden itibaren kayıtlarının elektronik ortamda tutulmasına, bu kayıtlardan mükelleflerin defterlerinin elektronik olarak oluşturulması, saklanmasına ve ibrazına, vergi beyannameleri, bildirim ve dilekçelerin elektronik olarak verilebilmesine, elektronik ortamda belge düzenlenebilmesine imkân tanıyan ve bu kapsamda olan mükelleflerin Gelir İdaresi Başkanlığı veri tabanında yer alan diğer bilgilerini mükellefin bilgisine sunan Defter Beyan Sistemini kullanmaları zorunludur.
3.1. Zirai İşletme Hesabı Esasına Göre Hasılat
Zirai işletme hesabı esasına göre hasılat aşağıda yazılı unsurlardan oluşur:
• Evvelki yıllardan devredilenler de dahil olmak üzere üretim yapılan, satın alınan veya başka suretlerle elde edilen her türlü zirai mahsullerin satış bedelleri (primler, risturnlar ve benzerleri dahil),
• Ziraat makina ve aletlerinin başka çiftçilerin zirai üretim işlerinde çalıştırılması karşılığında alınan bedeller (Para yerine herhangi bir tüketim maddesi veya üretim vasıtası alınması halinde alınan madde veya vasıtaların emsal bedeli hasılat sayılır.),
• Gider yazılan değerlerin satılması halinde bunların satış bedelleri (Zirai faaliyette kullanılmak üzere, satın alınan gübre, yem, ilaç gibi bazı maddelerin kullanılmasından vazgeçilmesi veya ihtiyaç fazlası olması gibi nedenlerle satışı yapılanların satış bedelleri hasılat yazılır.),
• Mahsullerin elde edilmesinden önce veya sonra hasara uğramalarından dolayı alınan sigorta tazminatları,
. Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin (zirai üretimde kullanılan gayrimenkuller hariç) satılması halinde Vergi Usul Kanununun 328 inci maddesine göre hesaplanan hasılat (sabit kıymet satış kârı).
3.1.1. Zirai İşletme Hesabı Esasında İndirilecek Giderler
Zirai işletme hesabı esasına göre giderler aşağıda yazılı unsurlardan oluşur:
• İşletme ile ilgili olarak tohum, gübre, fide, yem, ilaç ve benzeri maddelerin sağlanması için yapılan giderler,
• Satılmak üzere satın alınan hayvanların, zirai mahsullerin ve diğer maddelerin bedelleri,
• İşletmelerde çalıştırılanlara ücret, prim ve diğer adlarla hizmet karşılığı yapılan ödemeler,
• İşçilerin iaşe, tedavi ve ilaç giderleri, sigorta primleri,
• Zirai tesisat, makina, aletler ve taşıtların çalıştırılması ve bakımı için yapılan giderler (yakıt, yağ, elektrik, yedek parça vesaire) ve tamir giderleri,
• Vergi Usul Kanununa göre ayrılan amortismanlar,
• Kira ve ücret karşılığı kullanılan üretim araçları için yapılan ödemeler,
• Zirai kazancın elde edilmesi ve idamesi için yapılan genel giderler;
• İşletme ile ilgili olmak şartıyla, sözleşmeye veya ilama veya kanun emrine istinaden ödenen zarar, ziyan ve tazminatlar,
• Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin (zirai istihsalde kullanılan gayrimenkuller hariç) satılması halinde Vergi Usul Kanununun 328 inci maddesine göre hesaplanan zararlar,
• İşletmeye dahil olup, aynı zamanda kişisel ve ailevi ihtiyaçlar için de kullanılan taşıtların amortismanlarının tamamı ile giderlerinin yarısı,
• İşletmede üretilip de tohum, yem ve başka suretlerle kullanılan zirai ürünlerin emsal bedelleri,
• Gerçek usulde vergilendirilmeyen çiftçilerden, gerçek usule geçenlerin önceki yıllardan devreden ürünlerinin ortalama maliyet bedeli.
3.2. Zirai Kazancın Bilanço Esasına Göre Tespiti
Bilanço esasında zirai kazancın tespiti, işletmedeki öz sermayenin hesap dönemi sonunda ve başındaki değerlerinin kıyaslanması yoluyla yapılır.
Zirai kazancın bilanço esasına göre tespitinde Gelir Vergisi Kanununun 56, 57 ve 58 inci maddelerinde yer alan (hasılat sayılan unsurlar, indirilecek giderler ve indirilemeyecek giderler) hükümler göz önünde tutularak, ticari kazancın bu husustaki hükümleri uygulanacaktır.
Bilanço esasında defter tutmak için kanunla belirlenmiş bir sınır bulunmamaktadır. Çiftçilerin, bilanço esasında defter tutmak istediklerini yazı ile vergi dairesine bildirmeleri gerekmektedir. Yazı ile yapılacak talep, müteakip vergilendirme dönemi başından, yeni işe başlayanlarda ise işe başlama tarihinden itibaren hüküm ifade edecektir.
Bilanço esasını kabul edenler iki yıl geçmedikçe bu usulden dönemezler.
——————————-
Hatırlatma:
Sirkülerimiz bilgilendirme amaçlı olup belirli bir konu hakkında genel çerçevede bilgi vermek amacını taşıdığından içerikten kaynaklanan veya içeriğe ilişkin ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.
Bu sirkümüzde yer verilen bilgiler yazının tarihi itibarıyla geçerli olup, yazı tarihinden sonra gerçekleşebilecek yasal değişiklikler, gelişecek uygulamalar ve yargı kararları ileride farklı düzenlemeleri ve değerlendirmeleri gerektirebilmektedir.
Bu nedenle konular ile ilgili karar vermeden önce profesyonel bir danışmandan görüş ve destek alınması tavsiye olunur.