Sirkü 1942 – Mali açıdan yıl sonunda dikkat edilmesi gereken konular

Takvim yılının biteceği şu günlerde şirketler için önemli olan bazı konuların yöneticilere hatırlatılmasında fayda olduğu düşünülmektedir. Her firmanın kendine özgü sorunları ve dikkat etmesi gereken konuları olmakla beraber genel olarak vergisel açıdan sorun yaşamamak için cari yıl hesaplarının kapanmasında asgari ölçüde aşağıdaki açıklamalara dikkat etmelerinde yarar vardır.

Kasa ve Ortaklar cari hesabı

Dönem sonunda yüksek bakiye veren 100 Kasa Hesabı ve 131 Ortaklardan Alacaklar hesabı için adat hesaplanması gerektiği unutulmamalı ve bu tutar dönem sonunda ilgili ortağa fatura edilmelidir. Kasa adatında dikkat edilecek husus, kasa hesabı bakiyesinin toplamı faiz hesabında dikkate alınmamalı, işletmenin günlük ihtiyacı olan ve normal olarak kabul edilebilecek bir kasa tutarı tespit edilmeli ve bu tutarın üzerinde kalan bakiyeler faiz hesabında dikkat alınmalıdır.

Geçmiş yıl zararı,

Geçmiş yıllarda zarar söz konusu ise bilindiği üzere her yıla ilişkin tutarlar ayrı ayrı gösterilmek ve 5 yıldan fazla nakledilmemek şartıyla geçmiş yılların beyannamelerinde yer alan zararları kurum kazancından indirilebilmektedir. Bu zararlar indirim imkanının doğduğu ilk hesap döneminde kurum kazancından düşülmelidir. Bu hak kullanılmaz ise izleyen dönemlerde indirim hakkı ortadan kalkacaktır.

Transfer fiyatlandırması açısından durumunuzu kontrol edin

Grup şirketi iseniz, Grubunuzdaki diğer şirketlerden mal ve veya hizmet alıp satıyorsanız, emsale uygun kâr etmiş olmanız gerekli. Zarardaysanız mutlaka durumunuzu iyi irdeleyin. Düzeltme imkanlarını araştırın ve yılı kapamadan yapmaya çalışın.

Eğer Geçmiş yıllara göre mukayese edildiğinde kârınız veya fiyatlarınızda değişiklikler varsa, farklı bir uygulama yapıyorsanız iktisadi gerekçeleri ile ayrıntılı bir şekilde izah edebilir olmanız gerekmektedir.

Yurt dışına yaptırdığınız ödemeleri stopaj ve KDV açısından kontrol edin

Yurt dışına yaptığınız ödemelerde bu ödemenin stopaja ve KDV ye tabi olup olmadığını iyi araştırın tabi ise stopaj ve sorumlu sıfatıyla KDV nin beyan konusu edilip edilmediğini kontrol edin.

Devreden KDV rakamınızı kontrol edin

Devir KDV rakamları yüksekse bir analiz yaptırıp, bu biriken rakamlar içinde iade alınabilecek tutarlar olup olmadığını kontrol ettiriniz.

Ciro primleri

Cari dönem ile ilgili ödeyeceğiniz ciro primlerinin faturalarını almaya ve en geç Aralık beyanına dahil etmeye çalışın.

Öte yandan sizin tarafınızdan düzenlenmesi gereken ciro primi faturaları için de bu durum geçerli. Siz ciro primi faturalarının izleyen yıl tarihli düzenleseniz bile bir önceki yılla ilişkili olduğu için önceki yıl geliri olarak dikkate almak zorundasınız.

Şüpheli alacakları kontrol ediniz

Ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmak şartıyla;

Dava veya icra safhasında bulunan alacaklar;

Yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş bulunan dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük alacaklar;

Şüpheli alacak sayılır.

Buna göre, bir alacağın şüpheli alacaklar olarak kaydedilebilmesi için; bu alacağın ticari ve zirai nitelikte olması gerekmektedir.

Şüpheli hale gelmiş alacaklarınızı karşılık yolu ile gider yazacaksanız yılsonuna kadar icra ya da dava yoluyla takibine başlamanız gerekiyor.

Problemli hale gelmiş alacaklarınız için takibe başlamamışsanız karşılık ayırsanız bile vergi matrahından düşeme imkânınız yok bunu unutmayın.

Alacaklar için şüpheli hale geldiği yılda karşılık ayrılmalıdır. Mali idare alacağın şüpheli hale geldiği yılda ayrılmayan karşılıklar için sonradan karşılık ayrılamayacağı yönündedir.

Şüpheli hale gelen alacaklar için teminat olup olmadığı araştırılmalıdır. Teminat varsa karşılığın teminatsız kısım için için olanı gider yazılmalı, teminatlı kısım için karşılık ayrılmışsa bu tutar KKEG olarak dikkate alınması gerektiği hususuna dikkat edilmelidir.

Reeskont yapacaksanız alacaklarınız senetli olmak zorunda

Yıl sonunda mevcut alacaklarınızla ilgili reeskont yapabilmenin tek yolu senede bağlanmış olmasıdır.

Çeklerin reeskonta tabi tutulmasına olanak verildiğinden, alınan çekler ile verilen çeklerin reeskonta tabi tutulması halinde oluşan farklar, vergilemede gelir veya gider olarak dikkate alınmalıdır.

Alacak ve borç senetleri istenirse reeskonta tabi tutulabilir. Alacak senetleri reeskonta tabi tutulması halinde borç senetleri de mutlaka reeskonta tabi tutulmalıdır. Senetlerde faiz oranı belli değilse, T.C. Merkez Bankası reeskont oranı uygulanarak gerekli kayıtlar yapılmalıdır.

Reeskont Hesaplama Formülleri:

a.İç İskonto Formülü:

Reeskont Tutarı = Nominal değer x Faiz oranı x Gün sayısı / 36 000 + (Faiz oranı x Gün sayısı)

b.Peşin Değer Formülü:

Peşin değer = Nominal değer x 36 000 / 36 000 + (Faiz oranı x Gün sayısı)

Yabancı para birimi üzerinden düzenlenen alacak ve borç senetleri de yukarıda belirtildiği şekilde reeskonta tabi tutulabilir. Senetlerde faiz oranı belli edilmemiş ise, Londra bankalar arası faiz oranı (LIBOR) esas alınmalıdır.

Mutabakatlara dikkat

Alacaklarınız, borçlarınız ve tüm banka hesaplarınız için mutabakat yapın. Böylelikle düzenlediğiniz faturanın karşı tarafın kayıtlarına girdiğinden emin olursunuz.

Aynı zamanda size düzenlenen faturaların da kayıtlarınıza intikal edip etmediğinin bir kontrolü olur. Ayrıca Şirkette bir yolsuzluk varsa çoğu zaman mutabakat farkları bunun sinyali olabilir.

Envanter yapın

Şirkette yılda bir yapılacak fiili kontrolü ciddiye alın. Ciddi yapılacak sayımlar ve sayım sonuçlarıyla defter ve belgelerin uyumunun kontrolü çok önemlidir. Her zaman bir şeylerin göstergesidir.

Stok sayımında fiili durum ile kaydî durum karşılaştırılarak noksanlık veya fazlalık varsa nedeni araştırılmalı ve katma değer vergisi de dikkate alınarak gerekli düzelme işlemleri yapılmalıdır.

Stok sayım ve değerlemesinden sonra satılan malın maliyeti tespit edilerek kayıtlara alınmalıdır.

Stoklarda varsa değer düşüklüğü bununla ilgili olarak takdir komisyonuna başvurup gerekli karar alınmalıdır.

Yıl içinde A.T.İ.K. alınmışsa, bunların alımıyla ilgili olarak yılın sonuna kadar oluşan kredi faizi, kur farkı, vade farkı vs. giderler ilgili iktisadi kıymetin maliyetine eklenmelidir.

Kasa sayımı yapılarak kaydi durumla fiili durum karşılaştırılmalı farklılık varsa gerekli araştırma yapılıp kayıtlara alınmalıdır

ATİK leri kontrol edin 

Herhangi bir sıkıntı yaşamak açısından amortismana tabi kıymetlerinizin amortismanlarını tam ve doğru olarak ayırdığınızdan emin olun.

Yıl içinde alınan binek otomobilleri için kıst amortisman uygulamasına dikkat edilmelidir. Yıl içinde satılan A.T.İ.K. nedeniyle ayrılmış bulunan amortismanlar satış esnasında dikkate alınmalıdır.

Satılan A.T.İ.K. ile ilgili olarak oluşan kar, gerekli şartlar sağlanmışsa yenileme fonu hesabına aktarılmalıdır.

Zarar gören A.T.İ.K. ile ilgili olarak alınan sigorta tazminat bedeli iktisadi kıymetin değerinden fazla olan kısmı, gerekli koşulların varlığı halinde yenileme fonu hesabına atılmalıdır.

Kıst amortismana tabi iktisadi kıymetlerin, amortisman süresinin son yılında, ayrılmayan ilk yıla ilişkin amortisman tutarının gider kaydı yapılmalıdır.

Değerlemeler 

Döviz kasası Maliye Bakanlığınca belirlenen kurlar esas alınarak değerlenmeli ve gerekli kayıtlar yapılmalıdır.

Bankadaki döviz hesapları Maliye Bakanlığınca belirlenen kurlar esas alınarak değerlenmeli ve kayıtları yapılmalıdır.

Bankalardaki vadeli mevduat hesaplarının dönem sonu itibariyle hesaplanan faiz tutarlarının gelir kaydı unutulmamalıdır.

Kullanılan banka kredileri ile ilgili olarak dönem sonuna kadar oluşan faiz tutarı hesaplanıp gider kaydedilmelidir.

Aktifte kayıtlı bulunan;

• Hisse senetleri,

• Fon portföylerinin %51’i Türkiye’de kurulu bulunan şirketlerin hisse senetlerinden oluşan yatırım fonu katılma belgeleri,

alış bedeli ile değerlenmelidir.

Yukarıda sayılanlar dışındaki tüm menkul kıymetler borsa rayici ile değerlendirilmelidir. Borsa rayici yoksa veya borsa rayici muvazaalı bir şekilde oluştuğu anlaşılması halinde, değerlendirmeye esas bedel, menkul kıymetin alış bedelinin vadede elde edilecek gelirin (kur farkları dahil) iktisap tarihinden değerleme gününe kadar geçen süreye ilişkin kısmı eklenmek suretiyle tespit edilmelidir.

Ancak, borsa rayici bulunmayan, getirisi ihraç edenin kar ve zararına bağlı olarak doğan ve değerleme günü itibariyle hesaplanması mümkün olmayan menkul kıymetler alış bedeli ile değerlemesi yapılmalıdır.

KDV açısından Kara listede misiniz (Özel esaslar)? Kara listedekilerle alışverişiniz var mı?

Zaman zaman müşaviriniz vasıtasıyla vergi idaresinin kara listesinde (KDV kod listesi) olup olmadığını kontrol ettirmenizde fayda var.

Vergi idaresinin Kara listesindeki (KDV iadesi kod listesi) müşterilerinizle alışveriş konusuna da çok dikkat etmek gerekiyor. Kesinlikle alınan veya satılan mallar irsaliyeli, faturalı, ödemeleri ise banka vasıtasıyla olmalı. Mümkünse bu müşterilerle çalışmamaya özen gösterilmeli.

Binek otomobillerinde gider kısıtlaması

2024 yılında kiralama yolu ile edinilen binek otomobillerin her birine ait aylık kira bedelinin 26.000 TL’yi aşan kısmı, binek otomobillerin iktisabına ilişkin ÖTV ve KDV toplamının 4690.000 TL’yi aşan kısmı ve binek otomobillere ilişkin giderlerin %30’luk kısmı ticari kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınamayacaktır.

KDV Kanunu’nun 30/d maddesinde, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlarına göre kazancın tespitinde indirimi kabul edilmeyen giderler dolayısıyla ödenen KDV’nin indirilemeyeceği hükme bağlanmış olduğundan binek otomobillere ilişkin olarak yukarıda gider olarak dikkate alınamayacağı belirtilen giderlere ilişkin KDV tutarlarının indirim hesaplarından çıkartılması gerekmektedir.

Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere, özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi hariç ilk iktisap bedeli  790.000 TL  söz konusu vergilerin maliyet bedeline eklendiği veya binek otomobilin ikinci el olarak iktisap edildiği hâllerde, amortismana tabi tutarı 1.500.000 aşan binek otomobillerinin her birine ilişkin ayrılan amortismanın en fazla bu tutarlara isabet eden kısmı gider yazılabilir. Bu hükmün uygulanmasında binek otomobilin iktisap edildiği tarihte yürürlükte olan tutar dikkate alınır.

Bu belirlemeler ışığında kayıtlarınızı tekrar kontrol etmenizde yarar vardır.

Vergi Borcunuz var mı?

Yılsonunda internet vergi dairesi kayıt ve imkânını kullanarak vergi dairesindeki durumunuzu kontrol ettirin. Bunu sosyal güvenlik borçları için de yapabilirsiniz.

Unutmayın kamu borçları nedeniyle bir yönetici olarak kişisel mal varlığınızla takip edilebilirsiniz.

Kota tutturma çabası ile suni faturalar kesilmesine müsaade etmeyin

Birçok şirkette şu sıralar kota telaşı başladı. Bu nedenle de satış bölümleri bütçelerini/hedeflerini tutturabilmek için bayilere, tahsilât kolaylıkları da sağlayarak satış yapmaya çalışıyorlar. Oysa bu satışın en azından KDV sinin izleyen ay ödenmesi gerekiyor.

Dolayısıyla hedefleri tutturma yarışı içinde, aslında gerçek olmayan performans sergilenmiş gibi görünebilir ve bir de finansal yük oluşabilir buna dikkat edilmeli.

Bu yıla ilişkin tüm faturalarınızı kestiniz mi?

Uygulamada sıklıkla karşılaşılan konulardan biri de bilerek ya da bilmeyerek geç düzenlenen faturalardır. Özellikle yıl sonu alım-satımlarında günlük fatura alıp vermeye daha da özen gösterilmelidir.

Fatura geç düzenlediğinde alıcının hesaplarında dönem kaymasına sebep olabilir. Sıkı bir bütçeleme ve onay mantığı içinde çalışan şirketlerde izleyen yılda gelen faturalar sorun yaratabilir.

Bu yıla ilişkin faturalarınızı aldınız mı?

Alınacak faturaların gecikmesi halinde, izleyen yılda gelen faturanın KDV sinin indirim konusu yapılması sorun yaratabilir.

Bu nedenle yılı düzgün kapatabilmek, bu yıla ilişkin kârınızı doğru tespit edebilmek için tüm gider/maliyet faturalarının gelip kayıtlara intikal ettiğinden emin olun.

e-Defterler uygulaması

1- 2024 yılında e-Fatura uygulamasına geçen mükellefler.

2- Türk Ticaret Kanununun 397 nci maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca bağımsız denetime tabi olan şirketler.

3- 1.1.2025 tarihinden itibaren Bilanço esasına göre defter tutmak zorunda olan mükellefler ile ihtiyari olarak bilanço esasına göre defter tutmayı tercih eden mükellefler.

e defter uygulamasına dahil olmak zorunda.

1 Sıra No.lu Elektronik Defter Tebliği kapsamında yevmiye defteri ve büyük defterlerini elektronik defter biçiminde oluşturmak, kaydetmek, muhafaza ve ibraz etmek isteyenlerin, öncelikle GİB den uyumluluk onayı alan bir yazılım programı edinmesi ardından GİB de e defter başvurusu yapmaları gerekmektedir.

e-Defter uygulamasına başvuru;

GİB sitesinde yer alan “Elektronik Başvuru” ekranından gerçek kişi mükellefler nitelikli elektronik sertifika (NES) ya da mali mühür ile tüzel kişi mükellefler mali mühür kullanarak veya

Dijital Vergi Dairesi kullanıcı kodu ve şifre kullanılarak Dijital Vergi Dairesi üzerinden e-Defter Başvuru dilekçesi ile

Yapılabilmektedir.

13/11/2024 tarihinde yayımlanan “e-Defter Uygulaması Başvuru Kılavuzu” ile e-Defter uygulamasına Dijital Vergi Dairesi üzerinden başvuru imkânı getirilmiştir.

Vergiyi azaltmak için fatura toplamaktan kaçının

Dönem sonlarında daha da yoğunlaşan bir başka çaba da belgelenememiş giderleri belgeleyebilmek, şirket içindeki yolsuzlukları örtebilmek veya oluşan fazla kârları aşağıya çekebilmek vb. birçok gerekçeyle başlayan “sağlam fatura” arayışıdır.

Muteber olduğu iddia edilen firmalar tarafından düzenlendiği iddia edilen faturalar, faturadaki KDV tutarı ödenerek satın alınmaya çalışılıyor olabilir.  Bunlar artık eski dönem yaklaşımları. Bilin ki bu tür uygulamalar eninde sonunda ayağınıza dolanacak ve bedeli de çok ağır olacaktır.

Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler 

Gider hesapları kontrol edilmeli KKEG niteliğinde olanlar Geçici ve KV Beyanı çerçevesinde sınıflandırılmalıdır (KVK 11 Finansman Gider Kısıtlaması ve Diğer KVK 11, VUK Karşılıklar, Ödenmeyen SGK Primleri, Bağış ve Yardımlar, KDVK 30/d, ÖİV, MTV, 6736 SK, 7143 SK, 7326 SK, İstisna ve muafiyetlere ilişkin gider ve zararlar, GVK 40, ve Diğer gibi). KKEG niteliğindeki harcamalar (bazen de emisyon primi gibi istisnalar) Kurumlar Vergisi Beyannamesinde vergi matrahının hesaplanması sırasında ilgili satıra yazılarak ticari kara ilave edilmelidir.

Finansman gider kısıtlaması

Kullanılan yabancı kaynakları öz kaynaklarını aşan işletmelerde, aşan kısma münhasır olmak üzere, yatırımın maliyetine eklenenler hariç, işletmede kullanılan yabancı kaynaklara ilişkin faiz, komisyon, vade farkı, kâr payı, kur farkı ve benzeri adlar altında yapılan gider ve maliyet unsurları toplamının %10’u KKEG’dir. İşletmelerin dönem sonlarında finansman gider kısıtlaması yönünden borçlanmadan kaynaklanan toplam finansman giderlerini, netleştirme yapılacak kısmı, örtülü sermaye üzerinden hesaplanan finansman giderlerini, özkaynak ve yabancı kaynaklar ile nihayetinde KKEG olarak işleme tabi tutulacak finansman giderlerini tespit etmeleri gerekir.

Yeni mevzuatlar sizi kapsıyor mu kontrol edin

Vergi idaresince yapılan yeni düzenlemeler, e-Fatura, e-Defter, e- tebligat, yeni nesil ÖKC vb. Size kapsıyor mu tekrar durumunuzu kontrol edin.

Merak Projesini unutmayın (Merkezi Risk analizi)

Vergi idaresi çok çeşitli yerlerde toplanan iktisadi verilere elektronik ortamda erişebiliyor. Aşağı yukarı tüm beyanlar, bildirimler ve ekleri elektronik ortamda alınıyor. Bu verilerin birbirleriyle çapraz kontrolleri yapılıyor. Çok sayıda noktadan gelen veriler ve beyanlar elektronik olarak gözden geçirilip sorunlu olanlar inceleme için seçilmeye başlandı. Bu nedenle belgeler kesinlikle faaliyetiniz ile uyumlu olmalı aksi halde incelemeden kaçmak imkansız hale geldi.

İnceleme oranı yanılgısı

Önceleri Türkiye’de vergi incelemesine seçim, kısıtlı sayıda veriye dayanarak yapılıyordu.

Şimdi özellikle birçok farklı ve ayrı kriterden MERAK ve MAKRO ANALİZ (RİSK ANALİZİ) projesi sayesinde faaliyet ile kayıtlar ve muhasebe hesapları analiz edilip riskler belirlenerek sürekli denetim ve incelemeye tabi tutulabiliyor. Bu nedenle hesap ve kayıtlarda kesinlikle fiktif işlemlerden kaçınılmalıdır.

IFRS

İşlerinizi büyüttüyseniz, Türkiye size dar geliyor, büyük ölçekli kredi almayı, yabancılara hisse satmayı, ortak almayı düşünüyorsanız IFRS için (Uluslararası Muhasebe Standartları’) gerekli hazırlıklarınızı yapın.

Yıllık değerlendirme toplantısı 

Uygulamada en çok rastlanan eksikliklerden biri, şirketlerin kendi müşavir ve avukatlarını yeterince iyi değerlendirememesidir. Lütfen avukatlarınızı ve müşavirlerinizi yaptığınız tüm işlerde, baştan itibaren işin içinde tutun. Yılsonlarında yıllık bir değerlendirme toplantısı yaparak şirketin sorunları ve konuları üzerinden beraberce gitmek faydalı olacaktır.

Dönemsellik ve Tahakkuk İlkesi

Ticari kazancın tespitinde “dönemsellik” ve “tahakkuk esası” olmak üzere iki temel ilke geçerlidir. Tahakkuk ilkesinde, gelir veya giderin miktar veya mahiyet itibariyle kesinleşmiş olması, yani geliri veya gideri doğuran işlemin eksiksiz tekemmül etmesinin yanı sıra, miktarının ve işlemden kaynaklanan alacağın veya borcun ödeme şartlarının da belirlenmiş olması gereklidir. Ticari kazancın elde edilmesi tahakkuk esasına bağlanmış bulunduğundan, bir gelir unsurunun özel bir düzenleme bulunmadığı sürece, mahiyet ve tutar itibariyle kesinleştiği dönem kazancının tespitinde dikkate alınması gerekmektedir. Dönemsellik ilkesi ise bu gelir veya giderin ilgili olduğu döneme intikalinin sağlanmasıdır.

Dolayısıyla bu hususlara dikkat edilmiş olması önemlidir.

KDV iadelerinde yaşanan sorunlar

KDV iadesi alıyorsanız zaten gün be gün sorunları yaşıyorsunuzdur. Özellikle mahsuplar uzun süre yapılmayıp, daha sonra problemler çıkarılabilmektedir.

En azından yılsonlarında mahsuplara ilişkin olarak vergi dairelerindeki durumu gözden geçirmekte, teminat verilmişse en son hangilerinin geri alındığını, ne kadarlık teminatın ne zamandan beri vergi dairesinde kalıyor olduğunu kontrol edin.

Ortakların yaptıkları şahsi giderleri (KKEG) yazmak da yetmeyebilir

Genel olarak yapılan bir hata, Ortakların bazı harcamaların Kanunen kabul edilmeyen gider (KKEG) yazılmasının vergi ile ilgili sorunları çözeceğinin düşünülmesidir.

KKEG kaydetseniz ve üzerinden kurumlar vergisi ödeseniz bile, bu gider ortağın şahsı ile ilgili bir giderse ortağa dağıtılmış kazanç olarak kabul edilip kar payı stopajına da tabi tutulması gerektiği ileri sürülebilecektir.

Bir şey satın alıyorsanız dikkat

Yıl içinde firmanız için gayrimenkul almış iseniz detaylı dosyalar oluşturun. Ödemelerinizin banka üzerinden yapılmış olması firmanızı birçok riskten koruyacaktır. Ayrıca resmi evraklarda da gerçek bedeli gösterin. Aksi halde para vererek aldığınız arsayı/binayı kaybetmek zorunda kalabilirsiniz.

Sermaye ihtiyacınız varsa artırın

İlişkili şirketlerden dönem sonu öz varlık tutarının üç katına kadar olan borçlanmaların kur farkı ve faizini gider olarak dikkate alma açısından sorun çıkmayacak.

Şayet ilişkili şirketlerden kredi kullanıyorsanız ve öz varlık rakamınız dönem sonu itibariyle azalmışsa acilen sermayeyi artırmak suretiyle öz varlık rakamını artırabilirsiniz ki kur farkı ve faizi gider olarak dikkate alma konusunda sorun yaşamayasınız.

Kâr dağıtımı konusuna dikkat

Yeni TTK ile birlikte muhasebe standartları Uluslararası Muhasebe Standartları oluyor. Şu an bilançoda görülen karlar yeni esaslara göre oluşturulacak bilançolarda aynı tutarda kalmayabilir. Bu nedenle biriken geçmiş yıl karlarınızı dağıtmayı değerlendirmenizde fayda olabilir.

Karlılığınız yetersizse düzeltin

İlişkili şirketlerle mal ve hizmet alımları nedeniyle oluşan kar emsale uygun mu değil mi izleyin, irdeleyin. Şayet yetersizse ilişkili şirketlerden satın aldığınız mal ve hizmetlerle ilgili düzeltme yapmanız gerekebilir. Yurt içindeki bir firma ise KDV li fatura düzenlemek gerekecektir.

Yurt dışındaki firma ise alacaklandırma notu (credit note) alınabilir. Mali İdare yakın zamana kadar verdiği yazılı görüşlerde bu tür belgeler için KDV uygulanmasına gerek yoktur diyordu. Ancak son zamanlarda yapılan incelemelerde bu konu eleştirilmeye başlandı.

%05 den sorunsuz yararlanmak istiyorsanız

Yurt dışından elde ettiğiniz ihracat ve taşıma gelirlerinizin %05 ine kadar, bu işlemlerinizle ilgili belgesiz giderlerinizi matrahtan indirebilirsiniz. Yargı kararlarına göre %05 ler beyannamede doğrudan indirim olarak dikkate alınabilir yönünde. Ancak Maliye aksi görüşte. Belgesiz harcamanın fiilen yapılmasını arıyor. Bu nedenle bu harcamalar kayıtlarınızda yer almalı buna dikkat ve özen gösterin.

Boş şirketleri tasfiye edin

Mevzuattan kaynaklı gider ve masraflardan kaçınmak için işlevsiz şirketleri tasfiye etmekte yarar vardır.

İndirimler

İndirimlerin (bağış ve yardımlar gibi) ve geçmiş yıl zararlarının indirim hakkı bulunup bulunmadığı (5 yıl devredip devretmediği ara dönemlerde yararlanma hakkı varken bu hakkın kullanılıp kullanılmadığı), hususlarına dikkat edilmelidir. Ayrıca KVK’nın 10. maddesi ve GVK’nın 89. maddesi kapsamındaki indirimler muhakkak geçerli belgelere (bağış makbuzu, fatura tutanak, banka dekontu gibi) bağlanmalıdır.

İstisnalar

İlgili mevzuat (GVK, KVK, VUK) çerçevesinde yararlanılan müstesna (KVK 5. madde, VUK 328 gibi) hükümlerine ilişkin şartlarının sağlanıp sağlanmadığı kontrol edilmeli gerekli ise özel fonlar için muhasebe kaydı yapılmalıdır. Önceki dönemlerde ayrılan fonların dönem karına ilavesi gerekenler (yenileme fonu gibi) incelenmeli ve gereği yapılmalıdır.

KDV iadesi açısından yılsonunun önemi 

KDV iadelerinde gerek tam istisnaya konu iadeler, gerekse tevkifatlı işlemlere ait iadelerde İadeye konu işlemin gerçekleştiği dönemi izleyen ikinci takvim yılının sonuna kadar ilgili dönem beyannamelerinde iadeye ilişkin beyanların yapılması ve en geç bu süre içinde standart iade talep dilekçesiyle birlikte iade için aranan belgelerle (teminatla talep edilen iadelerde teminat dahil) vergi dairelerine başvurulması zorunludur.

Buna göre; 2022 yılında tam istisnaya konu iadeler ile kısmi tevkifat kapsamında iade hakkı doğuran işlem­lerden doğan KDV iadesi söz konusu ise, iade için gerekli tüm belgeler ile standart iade talep dilekçelerinin en geç 31.12.2024 ta­rihine kadar vergi dairesine verilmemesi halinde iade talebi zamanaşımına uğrayacaktır.

Öte yandan

İndirimli orana tabi işlemler nedeniyle KDV iadesi alınacak ise iadeye konu işlemin gerçekleştiği yılı izleyen yılın Ocak-Kasım vergilendirme dönemlerine ilişkin beyannamelerin (yılın sonuna kadar verilen Ocak-Kasım vergilendirme dönemlerine ilişkin verilen düzeltme beyannameleri dahil) herhangi birinde iadeye konu olan KDV alanında beyan etmeleri ve indirimli orana tabi işlemin gerçekleştiği yılı izleyen yılın sonuna kadar standart iade talep dilekçesiyle birlikte iade talepleri için aranan belgelerle (teminatla talep edilen iadelerde teminat dahil) vergi dairelerine başvurmaları zorunludur.

Buna göre; 2023 yılında İndirimli orana tabi teslimlerden doğan KDV iadesi söz konusu ise, iade için gerekli tüm belgeler ile standart iade talep dilekçelerinin en geç 31.12.2024 ta­rihine kadar vergi dairesine verilmemesi halinde iade talebi zamanaşımına uğrayacaktır.

Bu yasal düzenleme ışığında firmanızın durumunu gözden geçirmenizde yarar var.

KDV de Usul Hükümlerine Uyun

Katma Değer Vergisi Kanunu’nda usul hükümlerine uymamanın sonucu cezaya tabi olmaktan çok bazı haklardan yararlanılmamasına sebep olmaktadır. Bu nedenle her şeyden önce işlemlerin yasalarda belirtilen şekil şartlarına uyması önem arz etmektedir. Örneğin satış faturalarımızda KDV oranının gösterilmesi ve tutarının ayrıca yazılmış olması gerekmektedir. Mal ve hizmet alımlarımız karşılığında düzenlenen belgelerde aynı kurala uyulup uyulmadığının değerlendirilmesi gerekmektedir.

Belgelerde yer alan KDV tutarlarının kayıtlara doğru alınıp alınmadığı hususu da bir diğer önemli konudur. Tek düzen hesap planında yer alan 191 ve 391 hesaplarının kullanılması şarttır. Keza devreden KDV tutarı her dönem için ayrı ayrı görülebilecek şekilde kayıtlarda yer alması gerekmektedir.

Defterlerin tasdiklerinin tamam olması ve defterlerin basılmış olması hususuna da usul açısından ayrıca dikkate edilmesi gerekmektedir.

Yapılan Giderlerin KDV Açısından Değerlendirilmesi

a) KKEG

Kurumlar Vergisi Kanunu’na göre gider olarak değerlendirilmeyen tutarlar kayıtlara alınırken, söz konusu tutarların içerisindeki KDV’nin de ayrıca değerlendirilmesi gerekmektedir.

Finansman gider kısıtlaması kapsamında KKEG yapılan tutarlara ilişkin KDV’nin indirim konusu yapılabileceği hususu göz önünde bulundurulmalıdır.

b) Bağış ve yardımlar

Gelir Vergisi Kanunu’nun 89, Kurumlar vergisi Kanunu 10 uncu. maddesinde bedelsiz verilen ayni ve nakdi değerlerin gider yazılması hususu düzenlenmiştir.

Bununla bağlantılı olarak Katma Değer Vergisi Kanununun 13 ve 17. maddesinde “Sosyal Amaç Taşıyan İstisnalar” başlığı altında bir düzenleme daha yapılmış ve tanımlanan bağış ve yardımlar kısmi istisna olarak belirtilmiştir. KDV Kanununun 30’uncu maddesine istinaden kısmi istisna halinde Yüklenilen KDV, İndirilecek KDV’den çıkartılarak gider yazılması gerekmektedir.

Bu durumda, ayni yardım olarak verilen mal ve hizmet alımı için yapılan giderlerin KDV’si gider yazılacaktır.

Bu konuda düzenlenmiş bulunan Gelir Vergisi Kanunu’nun 89. maddesinde belirtilen oranlara dikkat edilmesi ve gider yazılacak KDV tutarının tespit edilmesi gerekmektedir.

Her türlü yardım ve bağışın, dönemi içerisinde KKEG olarak kayıtlara alınmış olması gerekmektedir. Yılsonu değerlendirmede KKEG olarak kayıt edilen yardım ve bağışlar gider olarak dikkate alınabilmektedir. Bunun içerisinde KDV’nin de olduğu dikkate alınmalıdır.

c) İmha edilen mallar

KDV Kanunu’nun 30/c maddesinde; deprem sel ve Maliye Bakanlığı’nın yangın sebebiyle mücbir sebep ilan ettiği yerlerdeki yangın sonucu zayi olanlar hariç olmak üzere, zayi olan mallara ait KDV’nin indirim konusu yapılamayacağı hükme bağlanmıştır.

Dönem sonlarında imha edilen mallar ile ilgili düzeltmenin yapılıp yapılmadığına bakılması gerekmektedir. İmha edilen mal mevcut ise ve düzeltmesi de yapılmamış ise bu konuda mutlaka değerlendirme yapılması gerekmektedir.

Bu çerçevede, zayi olan mallara ait yüklenilen ve daha önce indirim konusu yapılan KDV’nin, imha tarihini kapsayan vergilendirme dönemine ait 1 Nolu KDV beyannamesinin “İlave Edilecek KDV” satırına dahil edilmek suretiyle indirim hesaplarından çıkartılması gerekmektedir.

Bu konunun aksine hareket etmek isteyen firmaların beyannamelerini ihtirazı kayıtla vererek konuyu davaya taşıma ihtimalini değerlendirmeleri gerekmektedir.

d) Fireler

Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan 08.08.2011 tarih ve 60 sayılı Katma değer Vergisi Sirküleri’nde, mallarda değer kaybının ve yüklenilen KDV’nin indirim hakkının üçlü bir ayrım çerçevesinde (zayi olma, kısmi değer düşüklüğü ve fire) değerlendirildiği görülmektedir.

Fire, bir malın imalat sürecinde veya tüketiciye arzına kadar kendi doğal akışı içinde uğradığı fiziksel kayıp olarak tanımlanmaktadır.

İmalat sırasında veya sonrasında meydana gelen firelerin zayi olan mal kapsamında değerlendirilmesi mümkün bulunmamak-tadır. Bu durumda, daha önce indirim konusu yapılan KDV’nin de düzeltilmesine gerek bulunmamaktadır.

Ancak, yasal düzenleme veya ilgili mesleki kuruluşlar tarafından belirlenen fire miktarını aşan kayıplara ilişkin giderlerin, Gelir veya Kurumlar Vergisi Kanunlarına göre kazancın tespitinde indiriminin kabul edilmemesi halinde, bu giderler dolayısıyla yüklenilen KDV’nin de indirim konusu yapılması mümkün bulunmamakta ve düzeltilmesi gerekmektedir.

Bu konunun aksine hareket etmek isteyen firmaların beyannamelerini ihtirazı kayıtla vererek konuyu yargıya taşıma seçeneğini değerlendirmeleri gerekmektedir.

e) Hurda satışları

KDV Kanununu 17-4-g maddesinde “metal, plastik, lastik, kauçuk, kâğıt, cam hurda ve atıklarının tesliminin” KDV’den istisna tutulduğu belirtilmiştir. Söz konusu ürün gruplarının içeriği ilgili tebliğler ile açıklanmıştır.

KDV Kanunu’nun 30/a maddesine göre vergiden istisna edilmiş olan malların teslimi ile ilgili alış vesikalarında gösterilen ve maliyet içinde yer alan KDV indirim konusu yapılamaz. İstisna teslimin gerçekleştiği dönemde KDV’nin düzeltilmesi gerekmektedir.

KDV Kanunu’nun 18’inci maddesi kapsamında istisnadan vazgeçilmesi durumunda ise tevkifat yapılması gerekmektedir.

f) Çalınan veya kaybolan mallar

Çalınan/kaybolan malların KDV Kanunu’nun 30/c maddesi kapsamında zayi olan mal olarak değerlendirilmesi gerektiğinden, çalınan/kaybolan mallar nedeniyle yüklenilen KDV’lerin indirim konusu yapılmaması, indirilmiş ise ilgili dönemde hesaplanan KDV’ye ilave edilmek suretiyle düzeltilmesi gerekmektedir.

KDV Kanunu’nun 30/d maddesinde, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunları’na göre kazancın tespitinde indirimi kabul edilmeyen giderler dolayısıyla ödenen KDV’nin indirilemeyeceği hükme bağlanmıştır.

g) İthal Ürünler İle İlgili Gelen Fiyat Farklarında KDV

İthal ürünler ile ilgili olarak yılsonlarında gelen fiyat farkı faturalarında KDV ve gümrük vergisinin irdelenmesi gerekmektedir.

KDV açısından defter Kayıtlarının Doğruluğu 

a) İhraç Kayıtlı teslimler İle İlgili KDV

3065 sayılı KDV Kanunu’nun 11. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendinde gerekli düzenleme yapılmış ve İhraç Kaydıyla Satışlarda teslim tarihini takip eden aybaşından itibaren 3 ay içerisinde ihracatın yapılması ile KDV istisnasından faydalanacağı hükme bağlanmıştır. İhracatçılara mal teslim eden imalatçılara iade edilmesi gereken KDV, ihracat işlemlerinin tamamlanmasından sonra mümkün olmaktadır

Söz konusu teslimler ile ilgili muhasebe kaydının ve takibinin düzenli olarak yapılması gerekmektedir. 192 hesap ile 392 hesabın karşılıklı çalıştırılması, tecil-terkin işleminin zamanında yapılması, iade alınması durumunda hesapların düzeltilmesi gerekmektedir.

b) Devreden KDV

Yıl sonunda;

KDV hesaplarının kapanmış olduğunu,

Devreden KDV tutarının KDV beyannamesi ile uyumlu olduğunun tespit ettikten sonra Devreden KDV ile ilgili olarak, yıl başındaki Devreden KDV ile yıl sonundaki Devreden KDV arasındaki farkın artması durumunda nedeninin mutlaka araştırılması gerekmektedir.

Devreden KDV’si bulunan firmaların istisnalı işlemleri var ise ve de KDV iade almamışlar ise iade almaları hususu değerlendirilmelidir. Eğer ki alınan iadenin düşüklüğünden şüpheleniliyorsa, bu konunun da araştırılması gerekmektedir.

c) Henüz Ulaşmamış Faturalarda

Katma değer vergisi Kanunu’nun 29. maddesinin üçüncü fıkrası gereği İndirim hakkı vergiyi doğuran olayın vuku bulduğu takvim yılını takip eden takvim yılı aşılmamak şartıyla, ilgili vesikaların kanuni defterlere kaydedildiği vergilendirme döneminde kullanılabilir. Şu kadar ki, boru hatları veya elektrik telleri ile taşınan ve sürekli akış hâlinde olan malların ithaline ilişkin olarak ithalatın yapıldığı vergilendirme dönemine ait katma değer vergisi beyannamesinin verilme süresi sonuna kadar ödenen katma değer vergisi, ithalatın yapıldığı dönemde indirim konusu yapılabilir.

d) Sorumlu Sıfatı İle KDV

Dönem sonunda işlemlerin kontrolünde tevkifatın doğru hizmetler ile ilgili olarak doğru şirketlere yönelik yapılıp yapılmadığının kontrol edilmesi gerekmektedir. Alt taşeronlara yaptırılan yapım işlerinde de tevkifat yapılacağı unutulmamalıdır.

Tevkifatlı fatura düzenlenmiş ise bunların KDV beyannamesinde beyan edilip edilmediği, beyan edilmiş ise beyanın doğruluğu kontrol edilmelidir.

Yılsonu değerlendirmelerinde 2 Nolu KDV beyannamelerinin zamanında ve düzgün şekilde verildiğinin kontrol edilmesi gerekmektedir.

e) İade hesabı ile KDV Beyannamesinin Uyumu

KDV Beyannamesinin;

• Tam istisna kapsamına giren işlemler,

• Diğer iade hakkı doğuran işlemler,

• İhraç kayıtlı teslimler

bölümlerinde yer alan istisnalara ilişkin “İadeye Konu olan KDV/Yüklenilen KDV” rakamlarının; şirketin defter kayıt ve belgelerine istinaden hesaplanan iade rakamları ile uyumluluğu kontrol edilmelidir.

Tenzil ettirilen tutarlarla ilgili düzeltmeler yapılmalıdır.

KDV Kümülatif matrahı ile Yurt içi-yurt dışı satışlar kontrolü

Ocak-Aralık dönemlerinde verilen KDV beyannamelerinde kümülatif KDV matrahı beyan edilmektedir. Bu itibarla Aralık ayı KDV Kümülatif matrahı ile Yurt içi-yurt dışı satışlar birbirine eşit olmalı değilse tutarsızlık diğer gelirler içinde yer alan KDV ye tabi gelirlerden mi kaynaklanıyor yoksa yurt içi gelirleri içinde KDV ye tabi olmayan gelirler mi var araştırıp tespit edip not alınmalı zira Bu tutarsızlık Vergi Dairesince sorulabilir.

KDV ile ilgili diğer Konular

a) Ciro Primlerinde KDV

Sonradan düzenlenmiş bulunan ciro primi, vade farkı, kur farkı, faiz ve primler ile ilgili faturalara dikkat edilmesi gerekmektedir. Bu faturalarda yer alan KDV, indirim ve iade açısından ayrı ayrı değerlendirilmelidir.

b) Şüpheli Alacakların İçerisindeki KDV

Katma değer vergisinden kaynaklanan bir alacak için karşılık ayrılması düşünülüyorsa, Vergi usul Kanunu’nun 323. maddesinde yer alan koşullar ve başta katma değer vergisi beyannamelerinde beyan edilmesi olmak üzere 334 seri no.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde yapılan açıklamalar çerçevesinde konunun değerlendirilmesi gerekmektedir.

Karşılaştırmalı Mali tablolar gözden geçirilerek şüpheli alacak karşılığı değişim tutarının doğru olup olmadığı kontrol edilmelidir.

c) Gider Yansıtması

Yapılan giderin aynen yansıtılması veya daha yüksek bir tutarda yansıtılması durumunda, bu işlemlerin KDV uygulaması açısından değerlendirilmesi gerekmektedir.

Gelir İdaresi muhtelif özelgelerinde başkasının hesabına yapılan bu harcamaların asıl sahibine yansıtılması işleminin masraf aktarımı olduğunu belirtmiş ve aktarılan masraf vergili ise, yansıtmanın da vergili olması, vergisiz ise yansıtmanın da vergisiz olması gerektiği belirtilmiştir.

Bu aktarma (Yansıtma) işleminin;

VUK’ da düzenlenen fatura veya benzeri belgeler ile yapılması gerekmektedir.

Dekont veya sıradan bir makbuzla (VUK hükümlerine tabi olmayan) yapılması halinde KDV uygulanması mümkün bulunmamakla birlikte KDV hesaplanmış olsa dahi bu KDV indirim konusu yapılamaz.

————————————-

Hatırlatma:

Sirkülerimiz bilgilendirme amaçlı olup belirli bir konu hakkında genel çerçevede bilgi vermek amacını taşıdığından içerikten kaynaklanan veya içeriğe ilişkin ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.

Bu sirkümüzde yer verilen bilgiler yazının tarihi itibarıyla geçerli olup, yazı tarihinden sonra gerçekleşebilecek yasal değişiklikler, gelişecek uygulamalar ve yargı kararları ileride farklı düzenlemeleri ve değerlendirmeleri gerektirebilmektedir.

Bu nedenle konular ile ilgili karar vermeden önce profesyonel bir danışmandan görüş ve destek alınması tavsiye olunur.