Şahıs işletmelerinin sermaye şirketine dönüştürülmesi

Bylcetincali

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu şirketler ve işletmeler bakımından geniş bir tür değiştirme serbestisi ve türü seçme özgürlüğü getirmiş ve konuyu ayrıntılı bir şekilde ele almıştır. Bu kapsamda getirilen en önemli yeniliklerden biri ticaret şirketlerinin ticari işletmeye, ticari işletmelerin de ticaret şirketlerine dönüşmesine imkan sağlanmasıdır.

TTK’ ya göre tüzel kişiliği olmayan şahıs işletmesi, tür değiştirme ile tüzel kişiliği haiz sermaye şirketine dönüşebilecektir. Şahıs işletmesi limited, kollektif, komandit veya anonim şirkete ya da bir kooperatife  dönüşebilir.

Diğer taraftan şahıs işletmesinin dönüşeceği limited veya Anonim şirket, tek kişilik olabileceği gibi, çok ortaklı da olabilir.

 TTK’ nın 194/II. maddesinde; “Bir ticari işletmenin bir ticaret şirketine dönüşmesi halinde 182 ila 193. maddeler kıyas yoluyla uygulanabilir.” denilmektedir.

Nitekim aynı hükme Ticaret Sicili Yönetmeliği’nde de yer verilmiş ve orada bu ibare “uygulanır” şeklinde kullanılmıştır.

 Bu çerçevede, bir şahıs işletmesinin sermaye şirketine dönüşürken yapması gereken işlemleri; TTK’ nın 182-193. maddelerinde ve Yönetmelikte belirtilen hususların yerine getirilmesi ile sermaye şirketinin nevine göre kuruluşunda aranan belgelerin hazırlanması şeklinde sıralanabilir.

1- Bilanço ve ara bilançonun hazırlanması

Tür değişikliğine giden şahıs işletmesinin, tür değişikliğini tescil ettirirken sicil müdürlüğüne ibraz edeceği belgelerden biri bilançodur. Dolayısıyla, şahıs işletmeleri, en son tanzim ettikleri bilançolarını sicil müdürlüğüne ibraz edecektir.

Öte yandan, TTK’ nın 184. maddesinde, bilanço günüyle tür değiştirme raporunun düzenlendiği tarih arasında altı aydan fazla zaman geçmişse veya son bilançonun çıkarıldığı tarihten itibaren şirketin malvarlığında önemli değişiklikler meydana gelmişse ara bilançonun çıkarılacağı ifade edilmiştir.

Ara bilançoya, kural olarak yıllık bilançoya ilişkin hüküm ve ilkeler uygulanır. Ara bilanço için fiziki envanter çıkarılması gerekli değildir.

2- Şirket sözleşmesinin hazırlanması

Sermaye şirketine dönüşmek isteyen şahıs işletmesi, TTK hükümleri uyarınca zorunlu kayıtları ihtiva edecek şekilde şirket sözleşmesini hazırlar.

3.Tür değiştirme planının hazırlanması

TTK’ nın 185. maddesi uyarınca şahıs işletmesi tarafından tür değiştirme planı hazırlanır. Bu planın geçerlilik şartı, yazılı şekilde yapılmasıdır. Tür değiştirme planı; tür değiştirmeden önceki ve sonraki ticaret unvanını, merkezini ve yeni türe ilişkin ibareyi, yeni türün şirket sözleşmesini, ortakların tür değiştirmeden sonra sahip olacakları payların sayısını, cinsini ve tutarını veya tür değiştirmeden sonra ortakların paylarına ilişkin açıklamaları içerir.

4. Denetim raporunun hazırlanması

Ticari işletmenin malvarlığı unsurlarının değerinin tespitine ilişkin olarak yeminli mali müşavir veya serbest muhasebeci mali müşavir tarafından bir rapor düzenlenir (Yönetmelik md. 134/IX). Bu raporda sahip olunan malvarlığının gerçeğe uygun değerleri tespit edilir.

 5. Diğer Hususlar

 a) Kural olarak tür değiştirmelerde, TTK’ nın 188. maddesi çerçevesinde tür değiştirme planı, düzenlenmişse tür değiştirme raporu, son üç yılın finansal tabloları ve varsa ara bilanço, genel kurulda karar alınmasından otuz gün önce merkezinde ortakların incelemesine sunulur. Ancak şahıs işletmelerinde, gerçek kişi tacir dışında başka bir kimse olmadığından bu kuralın uygulanması mümkün değildir.

 b) TTK’ nın 189. maddesinde tür değiştirme kararının ticaret şirketlerinin genel kurullarında hangi nisaplarla kabul edilmesi gerektiği belirtilmiştir. Şahıs işletmesinde başka bir ortak bulunmadığından ve dolayısıyla genel kurul oluşmadığından şahıs işletmesinin tür değişikliği için beyan vermesi yeterlidir.

 c) TTK’ nın 186. maddesinin birinci fıkrasında, yönetim organının tür değiştirme hakkında yazılı bir rapor hazırlayacağı ifade edilmiş, ikinci fıkrasında da bu raporda yer verilecek hususlar açıklanmıştır. Söz konusu maddenin üçüncü fıkrasında ise “Tüm ortakların onaylaması halinde küçük ve orta ölçekli şirketler tür değiştirme raporunun düzenlenmesinden vazgeçebilirler.” denilerek bu raporun hazırlanmasından vazgeçilebileceği hükme bağlanmıştır. Bu kapsamda gerçek kişi tacir, isterse bahsi geçen raporu düzenlemeyebilecektir.

 6. Tescil ve ilan

TTK’ da yeni türe dönüştürülen şirketin eskisinin devamı olduğu kuralı kabul edilmiştir. Bu kapsamda, tür değiştirme sonucunda yeni oluşan sermaye şirketi, şahıs işletmesinin devamı olacaktır. Şahıs işletmesinin sahibi gerçek kişi tacir, tür değiştirmeyi ve yeni oluşan sermaye şirketinin sözleşmesini tescil ettirmek üzere şirket merkezinin bulunduğu yerdeki ticaret sicili müdürlüğüne başvurur. Tür değiştirme tescil ile hukuki geçerlilik kazanır.

Tescil başvurusunda sicil müdürlüğüne verilecek olan belgeler şunlardır:

  • Şahıs işletmesinin tür değişikliği beyanı,
  • Tür değiştirme planı,
  • Hazırlanmışsa tür değiştirme raporu,

( Eğer ki bu raporun hazırlanmasından vazgeçilmişse buna ilişkin gerçek kişi tacir tarafından imzalanmış belge),

  • Gerçek kişi tacirce onaylanmış Bilanço ve gerektiğinde ara Bilanço,
  • Şirketin sermayesine ilişkin olarak pay bedellerinin en az %25’inin TTK’ya uygun olarak bankaya yatırıldığını gösterir banka mektubu ve dekontu,
  • Ayni sermayenin konulması durumunda buna ilişkin TTK’da ve Yönetmelikte öngörülen belgeler,
  • Şirketin kuruluşuna ilişkin gerekli belgeler (Gerçek kişi tacirin imzası noter tarafından onaylanmış şirket sözleşmesi ve bunun tarafından imzalanmış kurucu beyanı),
  • Şirketi temsile yetkili olanların  (müdürün, müdürlerinin, Yön. Krl. Üyelerinin) noter huzurunda düzenlenmiş, ticaret unvanı altında atılmış imza beyannameleri,
  • Ticari işletmenin malvarlığı unsurlarının değerinin tespitine ilişkin olarak yeminli mali müşavir veya serbest muhasebeci mali müşavir tarafından düzenlenen rapor,
  • Tür değiştiren ticari işletmeye sürekli olarak özgülenmiş tapu, gemi ve fikri mülkiyet sicilleri ile benzeri sicillerde kayıtlı bulunan mal ve haklarının listesi,

Tür değiştirme kararı ayrıca Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan edilir. Diğer taraftan, ticaret sicili müdürlüğü, tür değiştiren ticari işletmenin malvarlığına dahil olan tapu, gemi ve fikri mülkiyet sicilleri ile benzeri sicillerde kayıtlı bulunan mal ve hakların limited şirketin adına tescilinin gecikmeksizin yapılması amacıyla şirketin tescili ile eş zamanlı olarak ilgili sicillere derhal bildirir.

 7. Vergisel Sonuçlar

Ferdi bir işletmenin sermaye şirketine dönüştürülmesinde uygulamada en çok tartışma konusu olan hususlardan bir tanesi bu devir işlemi karşılığında;

Devir neticesinde vergilendirme olup olmayacağı ile Devir için Fatura düzenlenmesi gerekip gerekmediğidir.

Bilindiği üzere ferdi bir işletmenin tüm aktif ve pasifiyle devrinde vergi uygulamaları açısından 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu (GVK)’ nun 81. maddesi hükmü ve KDVK nun 17/4-c maddesi hükmü geçerli olacaktır.

GVK’nın 81. maddesi hükmüne göre, ferdi bir işletmenin bilançosunun bir sermaye şirketine aktif ve pasifiyle bütün halinde devredilmesi halinde değer artış kazancı hesaplanmayacaktır.

KDVK nun 17/4-c maddesi hükmüne göre ise, GVK’nın 81. maddesi hükmüne göre gerçekleştirilen devir işlemleri katma değer vergisinden de istisnadır.

Gelir İdaresince verilen 14.06.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.06.17.02-HÇ:123.M-2010-109-416 sayılı özelge ve benzeri diğer muhtelif özelgelerde de Ferdi bir işletmenin sermaye şirketine dönüştürülmesinde, ferdi işletmenin elinde bulunan makine, teçhizat ve stoklara ilişkin fatura düzenlenmesi gerektiği belirtilmiştir.